Laborantza diagnostika oso bat eramana izan da, laborantza, proiektuaren zentroan berriz jartzeko. Ala baina, mendi horietako paisai eta biodibertsitatea Gizona eta mendiaren harteko mendez mendeko harremanari lotua da. Gaur egungo aberastasun naturala ohizko mendiko laborantza eta oihangintza aktibitateek sortu dute :
– larre eremu ideki hedatuak, Europa mailan larre arraroak dituztenak eta artzaingoari, libreki ibiltzen diren pottokeri edo eta ohizko garbitze praktikeri (iratze moztea bezala) esker mantentzen direnak,
– zuhaitz lepatutako oihan zaharrak, bizi-ingurumen inportanteak dira marmutxa arraro ainitzentzat eta oihangintza teknika zaharren emaitzak dira, egurraren erapilpena eta oihanean alhatze sistemak elgarrekin erabili dituztenak,
– bizi-ingurumen ohargarri ainitz, zohikaztegi, harpe, ezponda edo ere arroileko oihanak bezala, biodibertsitate ohargarri haundia errepresentatzen dutenak, mantenduak izan dira denboran mendiko laborantza estensibo eta iraunkor bateri esker.
Baina gaur egun alhatze lurralde horiek bilakaera haundiak jasaiten dituzte. Mendiko alhatzea murrizten da eta mantentze laborantza lanak utziak dira emeki emeki. Mendiko alhatzearen murrizteak da eta mantentze laborantza lanen uzteak larren sasitzea sortzen du. Iratze, ote edo laparrek lehenengo larre edo pentzeetan hedatzen dira. Eremua orduan hesten da, landaretza pobretzen da eta espezi ahulenak desagertzen dira. Azkenean, bilakaera horiek paisai eta ekologi banalizazio eta homogeneizazio bat sortzen ditu, su haundien arriskua emendatuz.
Mendiaren uzteak arrazoin ezberdinak ditu :
– gero eta laborari guttiago
– ekoizpen baldintzen eboluzioa (artalde emankorragoak baina gero eta ahulagoak, mendiari ez egokituak)
– mendiaren beste erabiltzaileekin elgar bizitzeko zailtasunak : turismo kopurua beti emendatzen, estekatuak ez diren xakurrak, mendiaren kudeatzeko manerari buruzko ikuspundu desberdinak ihiztari eta oihanginen…
SIVU obra eramailea, bi operadore teknikoekin (EHLG eta CEN Akitania Berria), DOCOB-aren animazio fasean sartu dira 2013ko apirilean baieztatua izan ondoren. Plantan ezarritako ekintzek, desmartxa iraunkor eta ardurazkoak abiatzea permititu dituzte, horra datu zenbait 2015 urte arte:
– 81 laborari MAEC-tan engaiatuak 2013 eta 2019 artean, 2150 ha orotara eta 1 215 000 € diru laguntza,
– tokiko kudeatze neurrien eraginaren 15 segitze ekologikoak, 3 bizi-ingurumen ohargarriak eta babestuak diren 5 espezia,
– gidaritza batzordearen 12 bilkuran, 4 gunearen aurkezpen eta ate ideki egun.
