AGRO-OIHANGINTZA

Zer da agro-oihangintza ?

ICRAF agro-oihangintzaren aldeko ikerketa zentroaren dionez « baliabide naturalak kudeatzeko sistema dinamikoa da agro-oihangintza. Oinarri-ekologikoak kondutan hartzen ditu, zuhaitzak integratuz etxalde eta baserrialdeko paisaietan, beren ekoizpena eta aniztasuna segurtatuz, beren egoera sozial, ekonomiko eta ingurumenekikoa hobetuz lurraren erabiltzaile guzieri».

2014az geroztik, Euskal Herriko Laborantza Ganbarak agro-oihangintza lan sail berria abiarazi du, arbolari doakion lekua berriz emaiteko, Iparraldeko laborantza sistemetan. Horren helburua da arbolek etxaldean eta lurraldean duten interesa desberdinak (ekonomikoa, gizarte eta ingurumenari begira) baloratzea.

Hesiak, agro-oihangintza sistemak landa eta pentzetan, alha oihanetan, fruitugintza… etxaldetan aurkitzen diren sistema aniztasuna kondutan hartzen dugu.

Nondik dator agro-oihangintza ?

Ez dute gaur egungo laborariek agro-oihangintza asmatu. Mendez mende, laborariek bazterrak moldatu dituzte. Jendeen beharren arabera, eremu batzutan oihanak argaldu behar izan ziren, edo larre bilakatu, arbol gutirekin. Dentsitate ttipiak kudeatzen ziren egurrarentzat, fruituentzat, belarrarentzat, dena eremu berean. Azken hamarkadetan aldiz, anitz hesi eta bakarrik ziren arbolak desigin dira.

Azken hamarkada honetan aldiz, anitz hesi eta zuhaitz errotik ateratu dira lur emankoretan. Oihanak aldiz leku patartsuetan berriz pusatzen dira emeki. Laborariek eta oihanginek dituzte paisaia desberdin hauek moldatu, batean berotzeko egurra eta zura egiteko, bestean jendea eta kabalen elikatzeko.

Arbasoek ez zituzten zuhaitzak bioaniztasunaren onetan landatzen, bainan bai zituzten behar praktikoak betetzeko : lurraren begiratzea erreka bazterretan, egur, zur eta fruitu ekoizpenarentzat, tresneria ttipia egiteko, haize, hotza edo iguzkitik babesteko aterbeak eraikitzeko, kabalen alharentzat… Ur-erreken, patarraren, iguzkiaren eta haize nagusien arabera, baita landa eta pentzeen mugak markatzeko artoski landatuak ziren zuhaitzak bakarka, lerroka ala bilduak.

Beren beharrentzat egokiak ziren zuhaitz motak hautu dituzte laborariek. Haritz kanduduna eta gaztainondo eremu zabalak badira Euskal Herrian. Alta, laborarien esku hartzea gabe, haritz kandugabea atxeman ginezake haritz kandudunaren orde, baita pagoa gaztainondoaren orde. Arbola mota horiek hautatu eta anizkatu dituzte, fruituak emaiten baitzituzten. Fruituak kabalak eta familia hazten zuten. Hazleek lizarra ere landatu zuten borden ondoan, kabalak bazkatzeko hosto fresko edo idortuekin, eta bistan da zuhaitz fruitudunak etxe ondoetan.

Zertarako agro-oihangintza ?

Gure arbasoek beren beharreri egokiak ziren oihan paisaiak moldatu zituzten. Guk ere behar diogu zuhaitzari leku bat berriz atxeman 20. mende huntako laborarantza sistema eta lurraldeetan.

Lehenoko ohiturak gogoan atxikiz, gaur egungo teknika eta maxina aitzinamendueri interesatuz, laborarien eta orokorki jendeen beharreri erantzuten ahalko diegu.

Lurraldeen eta laborantzaren aldaketarik, arbolek behar eta problematiko berrieri erantzun behar du.

Pentzearen heineko emaitza goratzeak hesien zangoetako emaitza galtzea ordaintzen du ausarki (Soltner, 1985).

Klimaren erregulazioa

Zuhaitzek berotze klimatikoa mugatzen dute karbonoa xurgatzen baitute. Horrez gain, hezetasuna atxikitzen dute lurraldeetan eta hozberoetarik babesten. Lurralde baten mailan, zuhaitzek aldaketa klimatikoaren ondorioak mugatzen ahal dituzte.

Etxalde edo lur peza baten kasuan, zuhaitzek mikro-klima bat sortzen dute kabalak aizetik, hotzatik eta berotik babestuz. INRAren ikerketa batzuek frogatu dute babes horrek kabalen produktibitatea hobetzen duela (haragi eta esne gehiago, puralleriaren kontsumo indizeen apaltzea) eta pentze edo alor bat emankorragoa dela (belar edo zereal gehiago).

Paisaia eta bioaniztasuna

Hesi, oihan eta zuhaitz argalek Euskal Herriko paisai espezefikoa marrazten dute, hemengo identitate eta ondarearen sinboloa. Paisaia berezi hunek bizi ingurune goxoa eskaintzen die tokiko jendearei eta turisteri. Zuhaitzek aterbe ekologikoak sortzen dituzte ere bai, pasaiako aberediari jatekoa eta aterpetzekoa ezkainiz.

Zuhaitzetan babestuak diren intsektuak, herrestariak, ugaztun ttipiak eta xoriak laborarien lagun onak dira. Erleek alorrak polenizatzen dituzte ; pinpirin batzuek, kattalin gorriek edo carabus izeneko barbalotek alorretako espezie suntsitzaileen kopurua mugatzen dute ; sugeek, fuinek eta andderederek basasaguak jaten dituzte… Tokiko zuhaitz motak arrunt egokiak dira hemengo lurrari, klimari baita intsektu eta ugaztun ttipieri. Hortarako, garrantzizkoa da hemengo zuhaitz mota desberdineri lehentasuna emaitea, abere laguntzaileak urtean zehar elikatzeko : hurritza sasoin hastapenena, lapar eta huntza sasoin bukaeran.

Ur baliabidea zaindu

Zuhaitzen erroek erreken kutsadura mugatzen dute, azota soberakinak eta pestizidak iragazten baitituzte. Erreka arro oso batean aurkitzen diren zuhaitzek ur isurtzeak trabatzen dituzte, uholde arriskuak mugatzen.

Lurrak kontserbatu eta berriztatu

Zuhaitzek lurraren higadura mugatzen dute patar eta erreka bazterretan. Gainera, erroek zerbitzu andana bat ekartzen dute, ohartu gabean ! Lurreko onddoeri elkartzen dira hazkurri elementuak irensteko eta ondoan diren landareeri berriz itzultzeko, udazkenean erori hostoen bitartez. Lurreko ura atxikitzeko poderea dute. Zuhaitzak eta inguruko landaredia artean anitz mezuren pasarazteko gaitasuna dute ere bai, klima edo hainbat eritasunen erasoeri hobeki buru egiteko.

Bestalde, arbolen erro-sistemaren % 30a “erro hostodunez” osatua da, urtero hiltzen direnak, gai organiko frango ekarriz lurrari.

Ekoizpen gehigarriak etxaldean

Pentze bazterreko edo barneko zuhaitzak etxaldean erabil daitezke: fruituak kabalentzat, egurra. Hazle batzuek kabalak larrazkeneko fruituekin (ezkur, gaztain) edo arboletako hostoekin bazkatzen dituzte, bazka erosteko partez.
Sasi eta inguruko arbolez osatu bazka mota anitzak kabalen apetitua eta immunitate-sistema sustatzen ditu. Azkenik, Frantziako eskualde batzutan, laborari anitzek egur xehatua erabiltzen dute, ihaurkirako, lasto gutiago erosteko.

Gure zerbitzu eskaintza

Formakuntza kolektiboak laborarientzat

Euskal Herriko Laborantza Ganbarak formakuntza kolektiboak proposatzen ditu urtean zehar :

– Zuhaitz kapetuen sortzea, berritzea eta baloratzea

– Hesien entretenitzea, kudeatzea, baloratzea

– Sugarai proiektuaren aurkezpena Hergaraiko ibarran

– Landatze proiektu baten jarraikitzea

– Agro-oihangintza sistema desberdinen ezagutza, fruitugintzan

– Egur-plaketa ekoizpena eta erabilpena (ihaurki, suko egur)

– Mendiko baliabideak kudeatu eta baloratu : alhabideak, sasiak, zuhaitzen fruitu eta hostoak

– Landatzea eta (aldaxka berriak landatu, marcottage deitu teknika…)

Euskal Herriko Laborantza Ganbararat deit ezazu zure izenaren emaiteko edo/eta ideia berrien proposatzeko.

Landatzea

Taldean erosteko landare eta tresneria manaketak egiten ahal dira. Kostuen apaltzeko manera da. Finantzamenduak bilatzen ahal dira ere landatzeak sostengatzeko.

Euskal Herriko Laborantza Ganbararat deit ezazu manatze kolektiboan parte hartzeko.

Sentsibilizatze saioak ikastetxeentzat

Sentsibilizatze saioak proposatzen ditugu ikastegieri. Gure proposamena ikastegiaren beharreri egokituko dugu (iraupena, saio teorikoa edo etxalde bisita, landatzetan parte hartu…).

Laborarientzat antolatzen ditugun formakuntza batek interesa pizten badautzu, gurekin harremanetan sar zaitez. Formakuntza bereziak proposatzen ahalko dauzkitzugu aditu batzuen parte hartzearekin.

Dokumentuak

Gehiago Jakin

MATÉRIEL DE TAILLE ET DE BROYAGE PRÉSENT AU PAYS BASQUE

PDF-a IRAKURRI

GUIDE DU PETIT TROGNEUR

PDF-a IRAKURRI

LABORANTZARAKO HESI BALIOSAK

PDF-a IRAKURRI

Kontaktua

Etienne Jobard
–

etienne@ehlgbai.org
05 59 37 18 82